بررسی تقابل دو رویکرد مشروعیت‌‌بخش و مشروعیت‌‌زدا در سینمای ایران (1392-1390)

سینما به‌عنوان یک هنر ـ رسانه، هم بازتاب واقعیت‌‌های‌ جامعه‌‌ است و هم می‌‌تواند نقشی جریان‌‌ساز داشته و تأثیرات اجتماعی ایجاد کند. از سوی دیگر، مسئله مشروعیت، موضوعی مهم در جامعه‌‌شناسی سیاسی و مباحث قدرت محسوب می‌‌شود. سینما این ظرفیت را داراست که در راستای افزایش مشروعیت نظام حاکم عمل کند و یا موجب مشروعیت‌‌زدایی از قدرت مستقر گردد. ما برآنیم تا با استفاده از نظریات صاحب‌‌نظران حوزه مشروعیت و خصوصاً دیوید بیتهام و مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی، مقولات و مفاهیم مطرح در دو رویکرد مشروعیت‌‌بخش و مشروعیت‌‌زدا را در سینمای ایران شناسایی کنیم و رویکرد غالب را تشخیص دهیم. برای نیل به هدف پژوهش، 13 فیلم مورد تحلیل قرار گرفته است: سه فیلم پرفروش و دو فیلم برگزیده در جشنواره فیلم فجر در سال‌‌های‌ 1390 الی 1392. عناصر رویکرد مشروعیت‌‌بخش از این قرارند: حقانیت نظام، وحدت ملی، دفاع مقدس، خانواده‌‌گرایی و مقابله با استکبار جهانی. برخی از عناصر رویکرد مشروعیت‌‌زدا عبارت‌اند از: ناکارآمدی و فساد نظام، بی‌‌عدالتی قضایی، فقدان آزادی، ضعف جامعه مدنی، عدم حمایت از حقوق زنان، مهاجرت، ضدیت با جنگ، پوچ‌‌گرایی، اخلاق سکولاریستی. در مجموع، تنها در دو فیلم، غلبه با رویکرد مشروعیت‌‌بخش بوده و می‌‌توان نتیجه گرفت که رویکرد حاکم بر سینمای معاصر ایران، رویکرد مشروعیت‌‌زداست.